...
Γράφει η Δρ Στέλλα Μουζακιώτου
Ιστορικός Τέχνης
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
& Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Επιμελήτρια Εκθέσεων
stellamouzak@yahoo.gr
...
Η διαμαρτυρία, έκφραση αντίθεσης και ένστασης σε μια ενέργεια ή σε μια κατάσταση, υφίσταται από την αρχαιότητα έως και σήμερα. Τα μέσα που επιστρατεύονται για να την εκφράσουν ποικίλουν ανάλογα με τη σημαντικότητα των γεγονότων, την έντασή τους, αλλά και την αποτελεσματικότητα των αποφάσεων που λαμβάνονται. Το σίγουρο είναι ότι, όσο πιο ευρηματικά είναι, τόσο περισσότερη απήχηση έχουν. Έτσι, το graffiti αποτελεί ένα δυναμικό μέσο διαμαρτυρίας, με μικρή ή μεγαλύτερη χρονική διάρκεια. Το πλεονέκτημά του, συγκριτικά με τα άλλα μέσα, είναι η δύναμη της οπτικής επικοινωνίας, της διαδικασίας, δηλαδή, της οπτικής μετάδοσης πληροφοριών και μηνυμάτων.
Ενώ, λοιπόν, σε πρώτη ανάγνωση τα graffiti μοιάζουν με σημεία χωρίς χρησιμότητα επάνω στους τοίχους, στη συνέχεια εξελίσσονται σε σημαινόμενα που διαμεσολαβούν μηνύματα και μετατρέπουν τις έννοιες σε εικαστικές παραστάσεις. Η οικονομική κρίση που υφέρπει στις κοινωνίες των κρατών, αποτελεί ένα ανεξάντλητο θέμα πολιτικού graffiti με πολλές διαφορετικές εκφράσεις.
Το Pichação ή Pixação είναι μια μοναδική μορφή graffiti, η οποία γεννήθηκε στη Βραζιλία από την ανάγκη των ανθρώπων να διαμαρτυρηθούν απέναντι στις κοινωνικές ανισότητες που επικρατούν στο Σάο Πάολο και το Ρίο ντε Τζανέιρο. Αποτελείται από κρυπτογραφημένες φράσεις που ζωγραφίζονται κυρίως στους τοίχους και τα κενά κτίρια. Πολλοί pichadores ( pichação ζωγράφοι) ανταγωνίζονται μεταξύ τους ώστε να καταφέρουν να ζωγραφίσουν σε υψηλές και απρόσιτες θέσεις, χρησιμοποιώντας τεχνικές την ελεύθερη αναρρίχηση και την επικίνδυνη κατάβαση που θα τους οδηγήσει στις επιλεγμένες τοποθεσίες. Ένα παράδειγμα του γεγονότος προέρχεται από τον όμιλο Os Diferentes, ο οποίος «ζωγράφισε» το διεθνώς γνωστό άγαλμα του Χριστού Λυτρωτή στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Βέβαια, συνελήφθηκαν άμεσα οι writers, αλλά καυχήθηκαν έντονα για την πραγματοποίηση του δύσκολου εγχειρήματος.
Πρόκειται λοιπόν, για μια οργισμένη μορφή έκφρασης και αποτελεί κομμάτι του αστικού χάους που υπάρχει στις μεγάλες πόλεις της Βραζιλίας. Το Pichação είναι ένα όχημα για τους νέους της πόλης που θέλουν να εκφράσουν ηχηρά πως υπάρχουν και πως αξίζουν (ΕΙΚ.1). Ως κοινωνική διαμαρτυρία το Pichação είναι άγριο, προκλητικό, αλλά ταυτόχρονα αποτελεσματικό. Είναι μια «επίθεση» στην πόλη, μια προσπάθεια για τη «θετική υποβάθμισή» της! Pichação στα πορτογαλικά σημαίνει πίσσα. Η ιστορία του ξεκινάει κάπου ανάμεσα στο 1940 και το 1950, με πολιτικές δηλώσεις οι οποίες ήταν ζωγραφισμένες στο δρόμο. Στα '70s σχεδόν εξαφανίστηκε, για να επανέλθει όμως, τη δεκαετία του '80, με συνθήματα όπως «ο δρόμος δεν σας χρειάζεται» και «ξεπουλημένοι», μια προσβλητική έκφραση που αφορά στον κόσμο της show business.
Δεν υπάρχει χώρα στον κόσμο που η κοινωνική ανισότητα να έχει πάρει τέτοιες διαστάσεις όπως στη Βραζιλία. Το πρώτο και κύριο πρόβλημα είναι η έλλειψη αξιοπρεπούς δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος. Ένα σύστημα που παράγει αναλφάβητους και ημιμαθείς νέους, χωρίς προοπτικές, σχέδια και όνειρα. Λόγω της ελλιπούς μόρφωσης, πολλοί νέοι στις μητροπόλεις της χώρας ωθούνται στα ναρκωτικά και στην πορνεία.
Στην Ελλάδα τώρα, οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στο Athens Street Art Festival 2014 στέλνουν μέσα από τις εικαστικές τους παρεμβάσεις πολιτικά και κοινωνικά μηνύματα, ενώ καταθέτουν τη δική τους γνώμη για την κρίση, αναδεικνύοντας μια άλλη Ελλάδα, ενεργή και παρούσα στις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης του Φεστιβάλ, τέσσερις κορυφαίοι Ελβετοί καλλιτέχνες του είδους, οι Bane (Μπέιν), Robi The Dog, Safu και Chromeo, ήρθαν στην χώρα μας και ζωγράφισαν στο Smart Park, σε δημόσιους χώρους και σχολεία στο Δήμο Νίκαιας Ρέντη, καθώς και στη Σχολή Καλών Τεχνών. Ο Bane (το ψευδώνυμό του σημαίνει «Όλεθρος») ο οποίος έφτιαξε ένα εντυπωσιακό «λιοντάρι να βρυχάται μπροστά από τη γαλανόλευκη σημαία» (ΕΙΚ.2), μας λέει: «Έρχομαι στην Ελλάδα κάθε χρόνο, και είχα αρκετές συζητήσεις για την κρίση και τα αίτιά της. Έ, κάπως έτσι προέκυψε το έργο. Κατάλαβα πως η Ελλάδα έχει δύναμη μέσα της. Για μένα το λιοντάρι συμβολίζει την Ελλάδα, γι' αυτό του έδωσα την γαλανή απόχρωση και ζωγράφισα στο φόντο τη σημαία της χώρας σας. Προτίμησα να ζωγραφίσω ένα εντυπωσιακό λιοντάρι που βρυχάται και όχι ένα φοβισμένο και αποτραβηγμένο λιοντάρι. Κάτι που δεν ταιριάζει στην Ελλάδα».
